Kei hea te taunga mō te manu kaewa?

Tātai whetū ki te rangi, kāhui kaiwhakamāori ki te whenua.

Tōna tikanga rū ana te whenua, rere ana te whatitiri i Te Whanganui-a-Tara i te tatūnga mai o ngā taniwha o te ao whakamāori ki te hui tuarua o Te Kāhui Whakamāori o Aotearoa i tū ki te taiwhanga Nau Mai o Te Puni Kōkiri i te 23 Haratua 2018. Nā runga i te aroha ki tō tātou reo i whāiti mai ai ēnei pūkenga i tēnā muka, i tēnā muka ki te whiriwhiri, ki te whakamana tūturu nei i Te Kāhui Whakamāori o Aotearoa.

“Mā rau ringa e oti ai te mahi. Kei te whatungarongaro haere tonu ngā pūkenga o te reo Māori, ngā pūkenga hoki o te kaiwhakamāori ia rā, ia rā”

Ko te huatau a Te Tūmatakuru O’Connell i te hui kaiwhakamāori tuatahi i tū i te marama o Kohitātea “Mā rau ringa e oti ai te mahi. Kei te whatungarongaro haere tonu ngā pūkenga o te reo Māori, ngā pūkenga hoki o te kaiwhakamāori ia rā, ia rā”.  I taua hui tuatahi rā ko te whiriwhiri kōrero mō te whakatū rōpū motuhake mō tō tātou reo Māori te take.  I tēnei te hui tuarua kua oti ngā whiriwhiri kua huri ki ngā whakatau, nō reira koirā te wairua o tēnei hui, he hīkaka nō te katoa kia whakatau i ngā whakatau kia horo te tū a tēnei kāhui kaiwhakamāori.

Nā runga i te karakia a Bobby Newson i tuwhera ai te hui. Nā Doug Hauraki rāua ko Te Tūmatakuru ngā kupu whakatau me ngā whakamārama i te rārangi take o te hui, heoi anō te mahi nui ko te whakatū ōkawa i Te Kāhui Whakamāori o Aotearoa.  Nō muri mai i te whakatau ka haere ngā mihimihi a tēnā pūkenga, a tēnā wānanga i tae mai ki te hui, ka hīkina te hui kua paramanawa.

Hou atu anō ki te hui ko te mahi tuatahi he whakatū i ngā kaumātua, te heamana me ngā āpiha o te poari whakahaere. Ka noho tēnei poari hei kanohi matua mā te kāhui, māna anō e whakatakoto huarahi hei whāinga mā te kāhui, ōna ture, ōna tukanga, tōna kaupapa hoki. 

Ka tīmata ōkawa te hui ka rewa ngā ingoa mō te tūranga o te heamana hou.  Nā runga i te āhua o ngā mahi kāore tētahi i hiahia ki te tūranga me tōna kotahi, nō reira ka puta te whakatau kia rua ngā heamana o tēnei poari, ka whiriwhiria ka whakatauhia ko Tāwini Rangihau rāua ko Te Tūmatakuru O’Connell hei heamana tahi rāua mō te kāhui. Nō muri mai e 5 anō ngā ingoa i whiriwhiria ko te kuia me te koroua o Ngāpuhi a Te Rahipere Tauirarāua ko Bobby Newson hei kaumātua mō te Kāhui, ko Piripi Walker (Ngāti Raukawa), ko Tamahou McGarvey (Ngāi Tūhoe) me Basil Keane (Ngāti Kahungungu) hei mema, ka noho tonu mai a Doug Hauraki hei kaitohutohu ki te poari.  Me kī i konei kāore i ārikarika te mihi ki a Doug nāna tēnei kaupapa whakatū i te Kāhui Whakamāori i kawe ki tōna mutunga, e te rangatira tēnā anō koe. 

Mutu ana te pōtitanga i huri te iwi ki te whakarite i tōna kawenata, arā, ōna ture, ōna kaupapahere, ōna whāinga, tōna wawata.  He nui ngā take me ngā āhuatanga i kōrerohia, i wherawhera, i wānanga, i matapaki, ka mutu i whakatau. Ahakoa te maroke o ngā momo mahi, he mea nui kia tutuki ēnei mahi ōkawa nei hei whakatinana i te wawata. Nā ngā kupu karakia hoki a te koroua Hone Sadler i tutuki ai te moemoeā o te hunga kaiwhakamāori kia tū ai tēnei rōpū Te Kāhui Whakamāori o Aotearoa, haramai tētahi āhua!

"Heoi anō e kare mā, i riro mā te reo hei kawe i ngā kōrero me ngā whakaaro o tō mātou nei hui me kī he Māori, he māori" 

Nōku te whiwhi, te māringanui kia noho ki waenga i ēnei toki o te ao kōrero Māori i te orokohanga o tēnei kāhui whakairo i te kupu e whakapeto ngoi kia rangatira tonu ai te kōrero. Ka mutu ake te hui ki ngā kōrero whakatepe a Tawini Rangihau ka tukuna mā Bobby Newson te karakia whakakapi. Heoi anō e kare mā, i riro mā te reo hei kawe i ngā kōrero me ngā whakaaro o tō mātou nei hui me kī he Māori, he māori. Ehara i te mea i āta whakatauhia kia pērā engari i pērā, me pērā, koia hoki tērā tā te rōpū e whai nei, kia kōrerohia, kia wānangahia, kia kitea, kia rangona whānuitia ahakoa ā-waha mai, ā-tuhi mai. He whakamana i te reo, he whakarahi i te kupu, he whakatairanga i te kōrero, he whakatinana tonu i te whakatauākī a Tīmoti "ko te reo kia rere, ko te reo kia tika, ko te reo kia Māori", e tau ana.

Te Hua o ngā Pōti

Te Poari Whakahaere:

Ngā heamana e rua: Tawini Rangihau, Te Tūmatakuru O’Connell

Ngā mema: (Kaumātua) Te Rahipere Tauira, Bobby Newson

(Mema) Piripi Walker, Tamahou McGarvey, Basil Keane

Ngā Kaiwhakamāori i Whakamana i Te Kāhui Whakamāori o Aotearoa:

Tawini Rangihau, Te Tumatakuru O’Connell, Ratu Tibble, Bobby Newson, Basil Keane, Kiwa Hammond, Piripi Walker, Wareko Te Angina, Hohepa McDougall, Robert Pouwhare, Kararaina Uatuku, Te Rahipere Tauira, Doug Hauraki, Tamahou McGarvey, Hone Sadler, Tame Te Rangi, George Konia