Te Wā Tuku Reo Māori 2021

E pōhiritia ana ngā kirirarau o Aotearoa kia whai wāhi mai rātou ki te ahuahu i te āpōpō o te reo, i a Te Taura Whiri i te Reo Māori e aru ana kia eke panuku anō rātou, kia tutuki i a rātou Te Wā Tuku Reo nui o te ao.

“I tērā tau i neke atu i te 1 miriona ngā kirirarau o Aotearoa i whakanui tahi i te reo, ā, i tēnei tau e tūmanakotia ana kia eke tātou ki te 2 miriona tāngata e whakanui tahi ana,” te kī a te Tumu Whakahaere, a Ngahiwi Apanui.

“He reo tata korehāhā tonu te reo Māori. Me whai wāhi mai te katoa kia ora ai te reo mō ngā whakareanga, haere ake nei.”

“Kua oti kē te hāpono a Aotearoa i te tau 2021: he mea whakakotahi te reo Māori i a tātou, ahakoa te tangata, ahakoa nō hea.” 

Ka whakaritea e Te Taura Whiri ite Reo Māori tētahi wā tuku reo mariko ā te 12pm, hei ā Tūrei, te 14 o Hepetema, 2021. Ka mutu ana te rēhitatanga i te pae tukutuku o www.reomaori.co.nz, ka taea e ngā kaiwhakauru te whakanui i te reo ki te wāhi me te tāera e hiahiatia ana e rātou. I te tau 2020, 1,058,356 ngā tāngata i waiata, i tuku rotarota, i hoe waka ama, i karakia, i whakanui, ā, i whai wāhi ki tēnei hītōria.  

“Kei te hiahia hoki mātou kia tutuki i a mātou te nama nui o te ao mō ngā tāngata e kōrero ana, e whakanui tahi ana i tētahi reo tata korehāhā, i tētahi reo taketake. I tērā tau i neke atu i te 1 miriona tāngata i whai wāhi mai ki Te Wā Tuku Reo Māori, ka mutu, i tēnei tau e tūmanakotia ana kia eke tātou ki te 2 miriona e whakakotahi ana.”

Ka rēhitatia e Te Taura Whiri i te Reo Māori tana whakamātau i tēnei ki te pukapuka a Guinness mō ngā rekoata nui o te ao. Ki tā te pōtitanga a Colmar Brunton i te Tīhema o te tau 2020, tokowaru katoa o te tekau e whakapae ana he wāhi nui tō te reo Māori ki te tuakiritanga ā-motu o Aotearoa.

I te nuinga o ngā rautau 1900, i tānoanoatia e te kāwanatanga o Aotearoa i te reo Māori me tana kaha akiaki kia kaua ia e kōrerohia i ngā horopaki tūmatawhānui, ā, i aukatihia te reo. He mea patu ngā tamariki mō te kōrero Māori i ngā kura, nāwai, ka mōrearea te reo i ngā whakareanga e piki ake ana. He kaha nō te porotēhi rongomau me ngā mahi tutetute, i mana ai te reo Māori hei reo ā-ture i te tau 1987, ā, i whakatūria a Te Taura Whiri i te Reo Māori i taua tau tonu ki te āwhina i te whakamāuitanga o te reo.

“Ka ngaro te reo i te whakareanga kotahi, engari me toru ngā whakareanga e hoki mai anō ia. Me neke atu i te 1 miriona ngā arero reo Māori ā te tau 2040, e haumaru ai te reo,” te kī a te Toihau o Te Taura Whiri i te Reo Māori, a Ahorangi Rawinia Higgins.

“Ko tētahi o ngā kaiwhakaawenga matua i te matenga o te reo ko ngā waiaro o te hapori.”

“Ko tā Te Wā Tuku Reo he whakaemi i te motu kia rangona te hira o tō tatou reo taketake. Ka whai whakaaro hoki mātou ki te wā i tukuna te petihana o te reo Māori ki te pāremata i te tau 1972. He wā tēnei e whakaemi tahi ai tātou, ka huritao ki te wā hipa, ki te wā tū, me te whakatika tahi mō ngā rā ki tua.”

“He wā tēnei me tū kotahi ai a Aotearoa hei whakapuaki i te hiahia kia haumarutia tō tātou reo mō ngā whakareanga, haere ake nei, nā te mea he taonga te reo ki tō tātou motu.”

He pītau whakareia Te Wā Tuku Reo tuatahi i te tau 2020 e mōhiotia whānuitia ana e te ao, ā, i toa i a rātou ngā tohu koura e waru i te hui ā-tau a IPRA (Ngā Tohu Takawaenga o te Ao) i Rānana – he mea tautoko nā te Rūnanga Whakakotahi i ngā Iwi o te Ao. I te Pēpuere i kōwhiria a Ahorangi Rawinia Higgins hei mema mō te Rōpū o te Rūnanga Whakakotahi i ngā Iwi o te Ao e aronui ana ki te ngā tau ngahuru e whakanui ana i ngā reo taketake, ka tīmata ā tērā tau.

 

KA MUTU