I whānau mai i ngā rangatohe

Mō te nuinga o te rautau 20, ko tā te kāwanatanga o Aotearoa, he tāmi, he aukati, he whakakino anō i te kōrero Māori noa i te porihanga. I te 49 tau ki muri, ka kawea e ōna anō toa whawhai mō te reo Māori te Petihana Reo Māori ki te aroaro o te pāremata, e tono ana kia mātua whakaakona te reo Māori i ngā kura. Neke atu i te 30,000 ngā tāngata o Aotearoa i tāia e rātou ō rātou waitohu ki te petihana nei. 

I muri, ka noho ko taua rangi tonu i tāpaea ai te petihana – te 14 o Mahuru 1972 – koia Te Rā o te Reo Māori. Ka taka te wā, ka whakaroatia ake ki Te Wiki o te Reo Māori e mōhio nei tātou i ēnei rā. Ko tētahi atu tukunga iho o tā rātou tohe aumārire, ko te angitū o te take Reo Māori WAI11 i kawea ki te Rōpū Whakamana i te Tiriti o Waitangi, me te whakamanatanga o te Ture mō te Reo Māori 1987. Nā taua Ture i whaimana ai te reo Māori hei reo o Aotearoa i raro i te ture, nāna anō hoki i tū ai tēnei whare nei, a Te Taura Whiri i te Reo Māori. 

Ko te kaupapa e tū nei mātou, ko te whakaora ake i te reo Māori

Te Taura Whiri i te Reo Māori

Ko ngā kaiwhiri tuatahi, ko Tā Tīmoti Karetū, ko Tā Kīngi Matutaera Īhaka, ko Kairangi Kāterina Te Heikōkō Mataira, ko Ānita Moke, ko Tākuta Ray Harlow.

Nā Tā Kīngi te ingoa o tō mātou whare. I te hui tuatahi o ngā kaiwhiri, ko te Kōmihana mō te Reo Māori kē te ingoa, he whakamāoritanga noa o te ingoa Pākehā. Ko te mahi tuatahi a ngā kaiwhiri, he whakamoe atu i tērā, ka whakakapi ai ki tō mātou ingoa e pūmau tonu nei, ki Te Taura Whiri i te Reo Māori. E ai ki a Tā Kīngi, ko te reo te mea e whiri ana, e tuitui ana i a tātou katoa. He taura e whiria ana e tēnā iwi, e tuia ana e tēnā tangata kia torokaha, kia toitū. Ā, i taua hui anō, ka auahatia mai e Kairangi Kāterina te waitohu, arā, te taura e whiria ana. Nō te mutunga o taua hui tuatahi, kua poua te ingoa hou, kua tū mai te waitohu, ka haere tōna anō karakia, mana ana i reira ēnei taonga.

He kōrero atu anō mō te waitohu

Te whakanui me te whakatairanga i te reo

Arā tā mātou arotahinga, ko te whakatāiri i te reo hei reo mataora, hei reo kōrerorero māori noa. Ko ētahi o ngā mahi nui, ko te tātaki i te rautaki reo Māori me te ngaki i te whenua e matomato ai te tupu o te reo, huri i te motu. He whakaū anō hoki tā mātou i te kairangi o te reo, mā te tuku raihana ki ngā kaiwhakamāori papai, ā-tuhi, ā-waha.  

Ko ngā rangatū mautohe mō te reo o mua, kua riro hei hīkoi manaaki i te reo i ngā tau tata nei: i te 2019, e 30,000 ngahoro te tokomaha i takahi i te huarahi mō te reo te take i ngā hīkoi e whitu puta noa i Aotearoa. Nō te taenga mai o KORONA-19, ka parahia he ara kē anō e huihui ai a Aotearoa.

Nō te Rāhina te 14 o Mahuru 2020, i te 12 o ngā hāora i te ahiahi – i taua rangi tonu, i taua wā tonu i tukua ai te Petihana Reo Māori ki te whare pāremata i te 1972, ka akiakihia te kotahi miriona tāngata kia whakanui i te reo Māori, ki tā rātou mahi i pai ai, ahakoa kei hea ake rātou o te motu nei. Ehara - neke atu i te 1 miriona ngā tāngata i whai wāhi mai. Ko te whāronatanga tuatahitanga pea tēnei i te huarahi ki te 1 miriona kaikōrero Māori ā te tau 2040. E ai ki ō mātou mātanga reo, koinei te ara hei whakapūmau i te reo mō ngā whakatupuranga tua mano. 

Ahakoa huihuinga tūturu, huihuinga tuihono rānei, ko tā mātou, he āta tuitui i a matahuhua mā. Ki te aha? Ki te taura whiri i te reo.

Te Wiki o te Reo Māori

Ko wai mātou

Ngā kaiwhiri, ngā kaihautū me ngā kāhui mahi

Haere

Ā mātou mahi

Te wāhi ki a mātou i ngā mahi whakarauora reo Māori

Haere