Tā Patu Hohepa 1936 - 2023. (Nā Jos Wheeler). 

He maimai aroha ki a Tā Patrick Patu Wahanga Hohepa KNZM (1936 - 2023).

E taka ana a roto i te pā mai o te rongo kua riro tētahi o ngā tino pou o te reo Māori, me tētahi o ngā toihau o mua o tēnei tari. Ka nui te aroha ki te whānau o Tā Patu Hohepa (Ngāpuhi, Te Māhurehure me Te Ātiawa), i riro āio rā i tōna kāinga, i Waimā, nōna ka 87 tau te pakeke.

Te Toihau o Te Taura Whiri i te Reo Māori 1997 - 2007

Atu i te tau 1997 ki te tau 2007, i tū a Tā Patu hei Toihau mō Te Taura Whiri i te Reo Māori, i whakatairanga rā i te reo Māori, i whakawhanake hoki rā i te whakamātautau tohu taumata. 

Ki tā te māngai o te whānau, ki tā te kaipāho, ki tā Julian Wilcox, e mahara ana ia ko rātou ko tana tīma ngā matakahi maire i ora ai te reo i tēnei huarahi ōna i ēnei rā.

I tohe a Tā Patu kia noho mai ko te reo Māori hei taonga, ā, kia whai wāhi atu ngā tāngata katoa o Aotearoa ki a ia, ā, ka noho mātāmua tonu tēnā i ngā mahi a Te Taura Whiri i te Reo Māori.

Ki tā te Toihau o Te Taura Whiri i te Reo Māori, ki tā Ahorangi Rawinia Higgins, "Me uaua ka whakamaihitia ngā haumāuiui a Tā Patu nōna e Toihau ana. Ko tana manawa tītī ki te reo tētahi o ngā take e tino aroha nuitia ana te reo Māori e te takitini i Aotearoa."

I tētahi kauhau āna i te whakaaturanga Ākona te reo ki Te Whanganui-a-Tara i te tau 2002, ka āki a Tā Patu i te hunga i tae atu kia whakaarohia anō e te whenua nei tā tātou kaingākau ki te reo.

"Mōku ake, me pai ake te wānanga a te whenua nei i tētahi kaupapa here mō te reo, tēnā i te pōhēhē mā te whakawhanake i te hunga kōrero Māori i te iwi Māori anake ka ora te reo." 

He māngai a Tā Patu mō ngā take e whai nei, ā, e whakaatu ana tēnei i te āhua o te reo i te tau 2002:

• Kia noho ko te reo Māori hei reo taketake mō ngā Māori katoa.
• Kia noho ko te reo Māori hei reo tuarua mō te toenga o ngā tāngata o Aotearoa.
• Kia rite nei te mana ā-ture o te reo Māori ki tō te reo Pākehā.
• Kia kōrerohia te reo Māori i ngā kura katoa.

"Kua kaha kē atu te kiriūka o tā mātou whakatairanga i te reo mō te katoa, nā āna mahi," te kī a Ahorangi Rawinia Higgins.

Te Poroporoaki a Tā Patu Hohepa i Te Taura Whiri i te Reo Māori, 2007. (Nā Te Taura Whiri i te Reo Māori).

Ngā haumāuiui

I mua i tana tū hei Toihau i Te Taura Whiri o te Reo Māori, he ahorangi a Tā Patu mō te reo Māori ki Te Whare Wānanga o Tāmaki Makaurau. Ko ia te tuatahi ki te āki kia tū rā he marae ki te whare wānanga. Atu i ngā tau 1950 ki ngā tau 1970, he nui ana mahi hei pūkenga i Te Tari Māori.

Nāna tētahi pūrongo i tuhi mō te whakatūnga o Te Rōpū Whakamana i Te Tiriti o Waitangi me te whakakorenga o te Ture Māori Affairs e te kāwanatanga i ngā tau 1980.

I noho ia hei mema mō Te Waka Toi, te Poari Māori o Creative New Zealand, atu i te tau 2004 ki te tau 2008.

I whai wāhi atu ia ki te ārahi i te ope o Aotearoa i kawe rā i ngā whakaahua a te tino ringa rehe, a te kaipeita, a Gottfried Lindauer ki Ūropi i te hiku o te tau 2014.

I ngā whakahōnore i te 70 tau o ngā huritau o te Kuīni i te tau 2022, ka kopoua a Patu ki Te Tohu Tā mō ana mahi mō te ahurea Māori me te ao mātauranga. Me te aha, kua Tā Patrick Patu Wahanga Hohepa ia.

I kopoua a Patu ki Te Tohu Tā mō ana mahi mō te ahurea Māori. Anei a Tā Patu rāua ko Kahurangi Cindy Kiro, 2022. (Nā Jos Wheeler). 

Ngā whakateitei

"Hanga aroha ana tēnei karere ki tō mātou iwi o Ngāpuhi kua ngaro nei i tētahi pātaka mātauranga, i tētahi rangatira nō Ngāpuhi." Peeni Henare te mema paremata o Tāmaki Makaurau, he minita hoki.

"Kua riro anō tētahi tōtara o te reo Māori, he tino taonga. E kore rawa e warewaretia tana tū hei māngai kia whai wāhi katoa ngā tāngata o Aotearoa ki te reo Māori."Ngahiwi Apanui, Tumu Whakarahaere mō Te Taura Whiri i te Reo Māori.